List do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie waloryzacji stawki dla warsztatów terapii zajęciowej

Warszawa, 28.12.2015

dr Agnieszka Dudzińska
dr Paweł Kubicki
dr Katarzyna Roszewska
Centrum Badań Nad Niepełnosprawnością
www.cbnn.pl

Pani
Elżbieta Rafalska
Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Szanowna Pani Minister,

W związku z opublikowanym w dniu 23.12.2015 na stronie Rządowego Centrum Legislacji projektem rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie algorytmu przekazywania środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych samorządom wojewódzkim i powiatowym (numer z wykazu: RD 38) przekazujemy nasze stanowisko w sprawie konieczności zwiększenia stawki przeliczeniowej na jednego uczestnika warsztatu terapii zajęciowej.

1. Ze względu na brak waloryzacji w okresie ostatnich siedmiu lat dotychczasowej obowiązującej od 1 stycznia 2009 stawki 14 796 zł stale pogarszały się warunki terapii zajęciowej, zarówno dla ich uczestników, jak i pracowników. Także w wymiarze infrastrukturalnym mieliśmy do czynienia z realną wieloletnią pauperyzacją warsztatów.
Naszym zdaniem stawka na uczestnika powinna być waloryzowana zgodnie ze wskaźnikiem wzrostu płacy minimalnej, ponieważ wynagrodzenia pracowników muszą być odnoszone do tej wartości. Jest to zarazem najbardziej stabilny wskaźnik makroekonomiczny, umożliwiający planowanie finansów, w odróżnieniu od retrospektywnych wskaźników takich jak stopa inflacji czy przeciętne wynagrodzenie.

Zgodnie z takim rozumowaniem, już obecnie stawka na jednego uczestnika powinna była osiągnąć w roku 2016 wartość 21 452 zł, ponieważ płaca minimalna w okresie od 2009 do 2016 wzrosła blisko 1,5-krotnie (od 1276 zł do 1850 zł). Obecnie proponowana podwyżka stawki o 1200 zł jest zbliżona do rocznej waloryzacji dotychczasowej stawki 14 796 zł w stosunku do roku 2015 o wskaźnik wzrostu płacy minimalnej z 1750 zł w 2015 do 1850 zł w 2016 (dokładna zwaloryzowana tym wskaźnikiem wartość stawki na uczestnika wynosiłaby nie 15 996 zł, lecz 15 641 zł).

Rozumiejąc, że obecnie mamy do czynienia z sytuacją wyjątkową, wymagającą szybkiej kwotowej zmiany stawki, zwracamy się z prośbą o możliwie szybkie podjęcie prac nad docelowym rozwiązaniem kwestii stałej waloryzacji stawki na uczestnika WTZ wskaźnikiem wzrostu wynagrodzenia minimalnego.

2. W naszej opinii warsztaty terapii zajęciowej, mimo iż cechują się małą rotacją uczestników, nie są tylko „przechowalnią”, ale miejscem szeroko pojętej pracy ich uczestników. Praca ta stanowi wartość samoistną i służy rozwojowi uczestników i zachowaniu ludzkiej godności. Nie wolno jej redukować do roli prozatrudnieniowej. Ocena realizacji indywidualnego planu rehabilitacji nie może się więc sprowadzać do uzasadniania wyboru między dwiema skrajnościami: albo podjęciem zatrudnienia, albo skierowaniem do ośrodka wsparcia, traktując uczestnictwo w WTZ jako formę przejściową, w założeniu służącą „uzdatnianiu” uczestników do podjęcia „prawdziwej” pracy.

Stąd też w odniesieniu do warsztatów terapii zajęciowej zauważamy potrzebę zmiany art. 10a ustawy o rehabilitacji, prowadzącego w obecnym niejasnym brzmieniu do rozbieżności interpretacyjnych. Zakłada on, że uczestnikami są osoby „niezdolne do podjęcia pracy”, u których można w toku rehabilitacji wykształcić lub przywrócić „umiejętności niezbędne do podjęcia zatrudnienia”. Założenie to nadmiernie upraszcza rolę pracy w życiu człowieka i sprowadza ją wyłącznie do wymiaru ekonomicznego, spychając osoby, które nie mogą podjąć typowego „zatrudnienia” do ośrodków wsparcia o charakterze opiekuńczym.

3. Jednocześnie warto rozważyć postulowane od dawna umożliwienie WTZ osiągania przychodów z działalności gospodarczej (swobodnej sprzedaży wyrobów lub usług). Kierunek ten jest zbieżny z celami ekonomii społecznej.

4. W związku z projektowaną wycinkową zmianą, przy jednoczesnym braku zwiększenia całej kwoty środków PFRON przekazywanych samorządom, nasz głęboki niepokój budzi nieuchronnie z niej wynikające zagrożenie dla realizacji przez samorządy powiatowe innych zadań finansowanych ze środków PFRON, w tym w szczególności wsparcia dla indywidualnych osób z niepełnosprawnościami: (1) zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, (2) likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych oraz (3) dofinansowania do turnusów rehabilitacyjnych.

Już obecnie zapotrzebowanie na te formy wsparcia zaspokajane jest tylko częściowo, mimo istnienia kryterium dochodowego. Zgodnie z ostatnim sprawozdaniem PFRON w roku 2014 dofinansowanie do sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych lub środków pomocniczych przyznano 79% wnioskodawców, do likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się lub technicznych – 46% wnioskodawców, zaś do turnusów rehabilitacyjnych – zaledwie 37% wnioskodawców.

W roku 2016, a także w latach następnych, zwiększenie stawki dla WTZ oznaczać będzie jeszcze niższy poziom zaspokojenia tych potrzeb.

5. Dlatego jednocześnie zwracamy się do Pani Minister z prośbą o pilny audyt ogółu zadań realizowanych przez PFRON, w szczególności najmniej przejrzystych i zarazem najbardziej arbitralnych programów Rady Nadzorczej. Wydaje nam się, że niezbędne jest dokonanie rozróżnienia między zadaniami priorytetowymi, służącymi bezpośredniej poprawie sytuacji osób z niepełnosprawnościami, oraz uzupełniającymi, realizowanymi w miarę możliwości finansowych Funduszu, po zaspokojeniu elementarnych potrzeb.

Jesteśmy gotowi do wszelkiej współpracy w zakresie tworzenia trwałych rozwiązań, umożliwiających poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnościami.

Z poważaniem,

dr Agnieszka Dudzińska

dr Paweł Kubicki

dr Katarzyna Roszewska