Pismo do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rozporządzenia o mieszkaniach chronionych

dr Agnieszka Dudzińska                                                                                                             Warszawa, 19.05.2016

dr Paweł Kubicki

dr Katarzyna Roszewska

Centrum Badań Nad Niepełnosprawnością

Pani

Elżbieta Rafalska

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Szanowna Pani Minister,

Zwracamy się z prośbą o dokonanie bardzo potrzebnych i od lata zgłaszanych korekt do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 marca 2012 r. w sprawie mieszkań chronionych:

1. W § 2 ust. 2 pkt 2 słowo „obejmuje” zamienić na słowa „może obejmować”.
2. W § 2 ust. 4 słowa „Wsparcie, o którym mowa w ust. 2 pkt 1-3 i pkt 4 lit. c-e” zamienić na słowa „Pozostałe rodzaje wsparcia, wymienione w ust. 2”.
3. Zmienić brzmienie 4 ust. 2 na: „Oceny, o której mowa w ust. 1, dokonują wspólne: osoba korzystająca ze wsparcia w mieszkaniu chronionym lub jej przedstawiciel ustawowy, osoba odpowiedzialna za realizację programu usamodzielniania lub programu wspierania wyznaczona przez podmiot prowadzący mieszkanie chronione oraz pracownik socjalny jednostki organizacyjnej pomocy społecznej prowadzącej mieszkanie chronione – jeśli dotyczy mieszkania chronionego prowadzonego przez jednostkę organizacyjną pomocy społecznej lub mieszkania chronionego prowadzonego na zlecenie”.
4. W § 6 ust. 2 wykreślić słowa „jedno mieszkanie chronione przeznaczone jest dla nie mniej niż 3 osób, a”.
5. Wykreślić § 6 ust. 4.

Uzasadnienie

1. Zmiana w § 2 ust. 2 pkt 2:

Obecna forma enumeratywnego wyliczenia rodzi wątpliwości co do tego, czy wszystkie formy muszą być stosowane łącznie, czy też jest to wyliczenie przykładowych form wsparcia. Nasza propozycja odpowiada idei, że dobór konkretnych form wsparcia zależny jest wyłącznie od potrzeb danego mieszkańca.

2. Zmiana w § 2 ust. 4:

Ustęp  4 odnosi się w zasadzie do całego ust. 2, za wyjątkiem dwóch punktów, których dotyczy ust. 3. Proponowana forma jest znacznie czytelniejsza. Jest to niezwykle ważne, ponieważ według naszej wiedzy zapisany w ust. 3 obligatoryjny godzinowy wymiar wsparcia (dotyczący tylko przemieszczania się i wykonywania czynności niezbędnych w życiu codziennym) jest czynnikiem, który zniechęca potencjalne podmioty prowadzące do podejmowania się w ogóle prowadzenia mieszkań chronionych.

Jasne określenie, że poza tymi dwiema formami nie ma odgórnie narzuconego wymiaru wsparcia, ułatwi zrozumienie ducha regulacji, którym jest indywidualizacja rodzaju i wymiaru wsparcia dla konkretnej osoby.

3. Zmiana w § 4 ust.2:

Przy dokonywaniu oceny należy brać pod uwagę w pierwszej kolejności osobę, której dotyczy wsparcie, gdyż to ona jest jego podmiotem.

Przy słowach „pracownik socjalny” należy doprecyzować, że chodzi o pracownika jednostki organizacyjnej pomocy społecznej oraz dodać, że dotyczy to tylko mieszkań, w przypadku których zastosowanie ma decyzja z ustępu 3, a więc mieszkań prowadzonych przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej i mieszkań prowadzonych na zlecenie.

Jeśli natomiast intencją prawodawcy jest sytuacja, w której także w przypadku mieszkań prowadzonych nie na zlecenie, a więc wyłącznie na podstawie umowy cywilnoprawnej, o której mowa w § 5, ocena powinna być dokonywana przez osobę korzystającą z pobytu, osobę odpowiedzialną za realizację programu oraz dodatkowo pracownika socjalnego, to należy zachować tylko część naszej propozycji, a więc bez słów „prowadzącej mieszkanie chronione – jeśli dotyczy mieszkania chronionego prowadzonego przez jednostkę organizacyjną pomocy społecznej lub mieszkania chronionego prowadzonego na zlecenie”.

Celem uczestniczenia pracownika socjalnego jednostki pomocy społecznej w ocenie byłoby w takiej sytuacji (a więc także w przypadku mieszkań prowadzonych nie na zlecenie) tworzenie warunków do proaktywnego podejścia jednostek pomocy społecznej do niezależnych inicjatyw podejmowanych w środowisku.

4. Zmiana w § 6 ust. 2:

Sztywne określenie dolnej granicy liczby mieszkańców całkowicie wypacza charakter mieszkań chronionych, które mają być jak najbardziej zbliżone do zwykłych warunków mieszkaniowych w środowisku lokalnym. Jest wiele gospodarstw domowych, w których zamieszkuje tylko jedna osoba. Arbitralne wprowadzanie liczby minimum trzech mieszkańców jest dyskryminowaniem osób uprawnionych do korzystania z pobytu w mieszkaniu chronionym.

Dodatkowo, niektóre kategorie osób potrzebują treningu samodzielności w warunkach, w których stopniowo uczą się przejmować całkowitą odpowiedzialność za własne gospodarstwo domowe. Dopóki nie osiągną odpowiednich umiejętności mogą nie poradzić sobie np. w mieszkaniu komunalnym. Dotyczy to zwłaszcza osób wychodzących z pieczy zastępczej, ośrodków wychowawczych i zakładów dla nieletnich, a także osób z zaburzeniami psychicznymi.

Stosowany od lat przez MPiPS argument za utrzymaniem dolnego limitu („zapobieganie nadużyciom”) nie ma zastosowania, gdyż zgodnie z art. 97 ustawy o pomocy społecznej opłatę za pobyt ustala podmiot kierujący, a więc samorząd. Narzucanie samorządom nietrafnych sztywnych limitów liczby mieszkańców, uzasadniane fałszywie pojętą dbałością o koszty, narusza zasadę samorządności oraz zasadę decentralizacji władzy publicznej, zwłaszcza że mieszkania chronione nie generują żadnych kosztów dla budżetu państwa.

5. Wykreślenie § 6 ust. 4:

Przepisy dotyczące wymiarów pomieszczeń odpowiednich dla wykonywania manewrów wózkiem inwalidzkim zawarte są w innych ogólnie obowiązujących regulacjach, zwłaszcza w przepisach budowlanych. Zatem w nowobudowanych mieszkaniach dodatkowa regulacja nie jest w tym względzie potrzebna.

W przypadku starszych zasobów lokalowych obecny przepis uniemożliwia samorządom i organizacjom pożytku publicznego wykorzystanie wielu lokali na cele mieszkalnictwa chronionego. Dotyczy to m.in. Warszawy, która mogłaby przeznaczyć na tworzenie mieszkań chronionych wiele starszych lokali, pozyskiwanych np. w ramach rewitalizacji starych dzielnic.

Przede wszystkim jednak z danych MRPiPS wynika, że większość mieszkań chronionych zasiedlają osoby opuszczające pieczę zastępczą, a więc młode. Również wiele osób z niepełnosprawnościami (np.  osoby z zaburzeniami psychicznymi, z niepełnosprawnością intelektualną czy autyzmem) nie musi mieć pomieszczeń umożliwiających manewrowanie wózkiem.

Zatem obecny przepis jest istotną barierą w rozwoju mieszkań chronionych. Należy pozostawić tą kwestię bez dodatkowych ograniczeń, podobnie jak ma to miejscu przy zamieszkiwaniu z rodziną.

Liczymy na uwzględnienie naszych propozycji, pozwalających zainteresowanym podmiotom skuteczniej rozwiązywać problemy mieszkaniowe i opiekuńcze osób z niepełnosprawnościami.

Z poważaniem,

dr Agnieszka Dudzińska                                               dr Paweł Kubicki                             dr Katarzyna Roszewska